Exposure therapie

Wat is exposure therapie?

Bij exposure therapie stel je jezelf, onder begeleiding van een psycholoog, bewust bloot aan datgene waarvoor je bang bent. Deze vorm van therapie wordt gebruikt om mensen van hun angststoornis af te helpen. Je leert dat je je angst kan verdragen, en dat je de situatie aankan. 

Hoe werkt het?

Wanneer je last hebt van een angststoornis staat de angst je dagelijks functioneren in de weg. Veel mensen vinden het angstige gevoel niet prettig waardoor ze datgene waar ze bang voor zijn uit de weg gaan. Bijvoorbeeld: iemand met pleinvrees (agorafobie) vermijdt grote openbare plaatsen buiten. Dat vermijdingsgedrag houdt de angst juist in stand. Op de korte termijn werkt het goed: je hoeft niet naar de plek toe die eng is voor je. Op de lange termijn heeft het als gevolg dat je steeds minder vaak de deur uitgaat.

Iemand met pleinvrees gaat tijdens exposure therapie juist naar het plein. Diegene zal dit als angstig ervaren. Dit wordt een angstige associatie genoemd. Tegelijkertijd zal diegene merken dat er niets ergs gebeurt. Dat laatste is een nieuwe en positieve associatie, en daar gaat het om bij exposure therapie.

Hoe meer nieuwe en positieve associaties je ervaart bij jouw angst-stimulus, hoe minder heftig je de oorspronkelijke angst ervaart. Dat heet inhibitoir leren. De angstige associatie verdwijnt niet volledig. Je merkt vooral dat de positieve associaties sterker worden. Dit merk je doordat het angstgevoel langzaam uitdooft. Je leert dat je de situatie wél aankunt. 

Responspreventie

Responspreventie is een belangrijk onderdeel van exposure therapie. Naast het blootstellen aan je angst, leer je ook om niet te vervallen in je vermijdingsgedrag of je veiligheidsgedrag. Bij vermijding ga je de angst volledig uit de weg. Bij veiligheidsgedrag ga je de angst wel aan, je hebt alleen een manier om je er in de situatie aan te onttrekken.

Een voorbeeld van exposure therapie met responspreventie op veiligheidsgedrag:

iemand heeft een sociale angst om contact te maken met mensen. De exposure therapie bestaat dan uit naar een feestje gaan en mensen aan te spreken. Veiligheidsgedrag is bijvoorbeeld alcohol drinken om tot rust te komen, of jezelf op de achtergrond houden. De responspreventie is dat je je daarvan bewust bent en geen alcohol drinkt en niet op de bank blijft zitten. Wanneer het je alsnog contact hebt gemaakt is dat een positieve ervaring waardoor het vertrouwen in jezelf toeneemt.

Wanneer is exposure therapie geschikt?

Exposure therapie werkt wanneer je ergens een angst voor hebt én datgene vermijdt waar je bang voor bent. Bijvoorbeeld een sociale fobie, zoals in het voorbeeld hierboven. 

Andere hulpvragen waarbij Exposure therapie een effectieve behandelmethode is:

• Agorafobie;
• Dwangstoornis;
  Exposure, en dan specifieke responspreventie, is effectief om obsessieve gedachten te confronteren zonder de gebruikelijke dwangmatige rituelen uit te voeren.
• Paniekstoornis;
• Post-traumatische stressstoornis (PTSS);
  Exposure is effectief bij het verwerken van traumatische herinneringen en de symptomen van PTSS te verminderen.
• Postnatale depressie;
  In sommige gevallen, wanneer de symptomen aanhouden en de dagelijkse activiteiten de relatie met de baby en partner beïnvloeden, wordt overwogen om voor vrouwen met postnatale depressie exposure in te zetten.

Afhankelijk van die specifieke angst of situatie, kan een of meerdere varianten van ‘exposures’ worden toegepast.

Soorten exposure therapie

Er zijn vier soort exposure therapie:

1. Exposure in vivo;

Je ondervindt blootstelling in levende lijve. Je brengt jezelf daadwerkelijk in de situatie waar je bang voor bent.

2. Imaginaire Exposure

Onder begeleiding van een therapeut ga je in gedachten terug naar de situatie waarin je de angst voelt. Je concentreert je op het gevoel en onderzoekt het. Deze techniek wordt toegepast bij de behandeling van PTSS en is ook inzetbaar bij specifieke fobieën.

3. Imaginaire Rescripting – bij Exposure Therapie
Onder begeleiding van de therapeut ga je de traumatische gebeurtenis ‘herschrijven’  om zo een nieuwe, positievere uitkomst te creëren. De psycholoog helpt je bij het voelen van hoe je wilde reageren. Je stelt je voor dat je dat doet. Op deze manier gaat het over dezelfde gebeurtenis, maar heb je de situatie een andere wending gegeven. Imaginaire rescripting is onder andere effectief bij het behandelen van PTSS.

Het is ook een techniek die wordt toegepast in schematherapie. In dat geval ligt de focus op het uitdagen en herschrijven van negatieve overtuigingen en emotionele reacties die voortkomen uit vastgewortelde schema’s.

4. Interoceptieve exposure
Bij deze vorm van exposure therapie stel je jezelf onder begeleiding bloot aan de sensaties in je lichaam die je voelt als je angstig bent of paniek voelt. Deze therapie wordt vooral gebruikt bij mensen die last hebben van paniekaanvallen. Wanneer de paniek is opgeroepen, word je begeleid om middels ademhaling je lichaam weer onder controle te krijgen. Je ervaart dan dat de situatie en de fysieke sensaties niet leiden tot het rampscenario dat je je had voorgesteld. Of dat het scenario niet zo erg is als je dacht. Je voelt dat je het aankan.

Hoe ziet de behandeling eruit?

Er zijn drie verschillende methoden van exposure therapie. Wanneer je in behandeling bent, bekijk je samen met je psycholoog welke exposure therapie methode het beste bij jou past.

• Gradueel
  Samen de psycholoog bepaal je de hiërarchie in je angsten. In de exposure therapie pak je stapsgewijs steeds engere dingen aan.
  

• Flooding
  Je wordt langdurig en op intens niveau met je angst geconfronteerd. De psycholoog helpt je de gevoelens te doorstaan en bij het ervaren dat je angst niet uitkomt.
  

• Random
  De situatie waaraan je in deze therapie wordt blootgesteld is qua intensiteit willekeurig. Het voordeel van de onvoorspelbaarheid is dat je je er makkelijker aan overgeeft. 

Hoe langt duurt exposure therapie?

Gemiddeld duurt een behandeling bij iPractice acht sessies in de spreekkamer. Bij iPractice werken we met blended care: een werkwijze waarbij je buiten de behandeling in de spreekkamer ook online ondersteuning krijgt.