Faalangst

Wat is faalangst?

Bij faalangst heb je een diepgewortelde angst of vrees om te falen en fouten te maken en niet te bereiken wat je wilt doen. Je ervaart intense angst en stress als je geconfronteerd wordt met taken of situaties waarin je denkt dat je beoordeeld wordt. Dit kan in allerlei situaties, zoals op school, werk, in sociale kringen of dagelijkse bezigheden. Bij faalangst speelt de angst om niet gewaardeerd te worden bijna altijd een grote rol.

Hoe herken ik faalangst?

Faalangst kan zich uiten op verschillende manieren.

Emotionele en cognitieve symptomen van faalangst:

• Negatief zelfbeeld
  Je denkt bijvoorbeeld dat je niet bijzonder genoeg bent om door anderen te worden gezien. Of om liefde te ontvangen en erbij te horen. Of om iets te bereiken.Je ‘weet zeker’ dat je niet genoeg kennis en vaardigheden hebt om te slagen. Dit leidt ertoe dat je doelen uitstelt en je houdt verwachtingen van anderen laag. Je wilt simpelweg niet teleurstellen. In veel gevallen neem je hierdoor helemaal geen actie. Een kenmerkende gedachte is “‘Het gaat mij toch niet lukken, ik kan het niet’”.
• Piekeren
  Je bent veel met je gedachten bezig. Je stelt jezelf vragen als: Wat als het misgaat?’ ‘Kan ik dit wel’? ‘Wat als iemand het niet goed vindt’? Deze gedachten geven ook stress. Want je wilt het wél. Ironisch genoeg presteer je door je faalangst vaak minder goed. Want door de spanning gaat je aandacht uit naar de angst in plaats van de taak.
• Perfectionisme
  Je wilt alles perfect doen of alles dient perfect te zijn. Je stelt extreem hoge eisen aan jezelf. Perfectionisme gaat vaak gepaard met een intense angst om fouten te maken. Dit kan ook leiden tot overmatige zelfkritiek en een constante behoefte aan validatie.
• Moeite met complimenten ontvangen

Lichamelijke symptomen van faalangst:

• zweten;
• beven of trillen;
• snelle hartslag;
• droge mond;
• maagklachten of misselijkheid;
• hoofdpijn of migraine;
• spierspanning;
• moeite met ademhalen;
• snelle of oppervlakkige ademhaling;
• slaapstoornissen.

De meeste mensen kennen faalangst. Maar als je er zoveel last van hebt dat het je dagelijkse leven in de weg zit, dan kan de faalangst onderdeel van een gegeneraliseerde angststoornis of sociale fobie.

Wat voor soorten faalangst zijn er?

Er zijn drie soorten faalangst: sociale, cognitieve en motorische faalangst.

1. Sociale faalangst
   Je bent in een sociale situatie veel bezig met wat anderen van je vinden. Bijvoorbeeld in een gesprek of tijdens een presentatie. Je bent bang dat anderen je kritisch ofwel negatief beoordelen.
2. Cognitieve faalangst (testangst)
   Je bent bang niet slim genoeg te zijn en door de mand te vallen, bijvoorbeeld bij een toets.
3. Motorische faalangst (prestatieangst)
   Je durft een lichamelijke prestatie niet te leveren. Zoals weer lopen na een operatie, een strafschop nemen bij voetbal of je handtekening zetten onder een document.

“Faalangst komt vaak met veel stress. Want je wilt het wél, maar het lukt niet. Ironisch genoeg presteer je door je faalangst vaak minder goed.”

Hoe ontstaat faalangst?

De meest voorkomende oorzaken van faalangst zijn een negatief zelfbeeld is en de prestatiemaatschappij. Daarnaast kan faalangst ook ontstaan tijdens de jeugd, door een nare ervaring of psychische stoornis. We leggen elk hieronder kort toe.

• Negatief zelfbeeld
  Heb je een negatief zelfbeeld en gaat er iets verkeerd? Dan is de kans groot dat je in een volgende, vergelijkbare situatie nog onzekerder wordt.
• Hoge druk van buitenaf – de prestatiemaatschappij
  In onze samenleving draait veel om presteren. Veel mensen ervaren de druk om altijd de beste versie van zichzelf te moeten zijn: op hun werk en in sociale relaties. Ze zijn bang nooit goed genoeg te zijn.
• Opvoeding
  Het gevoel nooit genoeg te zijn kan ook ontstaan door je opvoeding. Bijvoorbeeld als je ouders steeds hamerden op goede cijfers halen. Of wanneer je ouders als voorbeeld hebben gediend door hoge eisen te stellen aan zichzelf. Veel volwassenen met faalangst hadden die angst ook al als kind.
• Nare gebeurtenis of psychische klachten
  Soms krijg je faalangst na een nare gebeurtenis. Denk aan een overlijden of het ervaren van een trauma. Ook kan faalangst samenhangen met een psychische aandoening, zoals een angststoornis, depressie of verslaving.

Hoe beïnvloedt faalangst mijn dagelijkse leven?

De gevolgen van faalangst zijn dat je negatieve zelfbeeld nog negatiever wordt en dat je sociale situaties vermijdt. Dit komt omdat je geneigd bent om vooral de negatieve eigenschappen van jezelf te zien. Positieve eigenschappen bagatelliseer je of schrijf je toe aan externe factoren.

• Je krijgt een steeds negatiever zelfbeeld
  Haal ik te snel adem? Zweet ik? Trilt m’n stem? Als je faalangst hebt, let je erg op dit soort signalen van je lichaam. Daardoor ben je minder bezig met je doel en word je steeds zenuwachtiger. Dat maakt de kans op falen groter, wat voor jou weer bevestigt: ik ben niets waard. Zo kom je in een negatieve spiraal terecht.
• Je vermijdt sociale situaties in toenemende mate
  Door je faalangst vermijd je vaak bewust of onbewust bepaalde sociale situaties: privé en op je werk. Dat worden er steeds meer. Vermijd je (bijna) alle sociale situaties waarin je ook maar een beetje het gevoel hebt te moeten presteren? Dan heb je een sociale fobie.

Wat kan ik zelf doen tegen faalangst?

Deze vier adviezen kunnen helpen je om van je faalangst af te komen:

1. Praat tegen jezelf zoals je tegen je vrienden praat en deel je angst
   Hoe praat je tegen jezelf als je bang bent? Alleen maar kritisch? Probeer dan eens om jezelf advies te geven, zoals je dat ook bij vrienden zou doen. Warmte en begrip (zelfcompassie) helpen je om je angsten te bedwingen. Dat is ook zo als je met anderen praat over hoe je je voelt.
2. Bedenk: fouten maken je sterker, en wat ging er goed?
   Welke dingen kun je wél en hoe heb je ze geleerd? Kon je alles in een keer goed? Nee! Dus ben je bang voor een situatie, probeer het dan als een experiment te zien. Zie fouten als kansen om te leren, niet als het einde. Kijk vooral ook naar wat er al wel goed gaat.
3. Maak tijd voor plezier en ontspanning
   Probeer weer plezier te vinden in de dingen die je doet en zorg voor voldoende rustmomenten. Dan wordt je faalangst vanzelf minder.
4. Zoek professionele hulp
   Blijf niet te lang rondlopen met je klachten. Dit maakt de klachten erger. Heb je bijvoorbeeld last van uitstelgedrag? Vraag een naaste om je te helpen om een haalbare planning te maken.

Faalangst behandelen

Er bestaan meerdere therapievormen om de verschillende soorten faalangst te behandelen. Heb je alleen faalangst in sommige situaties? Probeer met de bovenstaande adviezen de angst te verminderen. Heb je faalangst in veel dagelijkse situaties en wordt het erger? Het helpt om met een psycholoog over je faalangst te praten en de angst te behandelen.

Veelgebruikte behandelingen voor faalangst zijn Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) en Cognitieve gedragstherapie (CGT).

• EMDR
  Het doel van EMDR is om bepaalde negatieve ervaringen als meer neutraal te ervaren. EMDR helpt om de emotionele stress en negatieve overtuigingen die samenhangen met prestaties te verminderen. Therapie kan ook bestaan uit het opbouwen van positieve zelfovertuigingen, het ontwikkelen van copingstrategieën en het verbeteren van het algemene zelfvertrouwen.

• CGT.
  CGT richt zich op het identificeren en veranderen van de negatieve gedachten, overtuigingen en gedragingen die bijdragen aan je angst. Je leert om de gedachten te vervangen door meer realistische en behulpzame gedachten. Ook leer je ademhalingsoefeningen om niet overspoeld te raken door angst.