Faalangst

Wat is faalangst?

Faalangst hebben, is bang zijn om fouten te maken en niet te bereiken wat je wilt doen. Je ‘weet zeker’ dat je niet genoeg kennis en vaardigheden hebt om te slagen. Daardoor stel je doelen uit en houd je verwachtingen van anderen laag – je wilt niet teleurstellen. Of je probeert het helemaal niet: wat als het misgaat?

‘Het gaat mij toch niet lukken, ik kan het niet’. Dat soort gedachten geven ook stress. Want je wilt het wél. Ironisch genoeg presteer je door je faalangst inderdaad vaak minder goed. Want door de spanning gaat je aandacht uit naar je angst in plaats van de taak.

Hoe herken ik het?

Faalangst herken je onder andere aan een negatief zelfbeeld, moeilijk een compliment kunnen aannemen, piekeren, het glas halfleeg in plaats van halfvol zien en perfectionisme. De meeste mensen kennen faalangst. Maar sommigen hebben er zoveel last van dat ze eronder lijden. Het staat hun dagelijks leven in de weg. Dan is het vaak onderdeel van een angststoornis: een gegeneraliseerde angststoornis of sociale fobie.

Wat voor soorten faalangst zijn er?

Er zijn drie soorten faalangst: sociale, cognitieve en motorische faalangst.

1. Sociale faalangst
   Je bent in een sociale situatie veel bezig met wat anderen van je vinden. Bijvoorbeeld in een gesprek of tijdens een presentatie. Je bent bang dat anderen je kritisch ofwel negatief beoordelen.
2. Cognitieve faalangst (testangst)
   Je bent bang niet slim genoeg te zijn en door de mand te vallen, bijvoorbeeld bij een toets.
3. Motorische faalangst (prestatieangst)
   Je durft een lichamelijke prestatie niet te leveren. Zoals weer lopen na een operatie, een strafschop nemen bij voetbal of je handtekening zetten onder een document.

“Faalangst komt vaak met veel stress. Want je wilt het wél. Ironisch genoeg presteer je door je faalangst inderdaad vaak minder goed. Gelukkig zijn er verschillende behandelingen mogelijk.”

Hoe ontstaat faalangst?

Een negatief zelfbeeld is de belangrijkste oorzaak van faalangst. Ook onze prestatiemaatschappij speelt een grote rol. Daarnaast kan het samenhangen met een nare ervaring of psychische stoornis.

Negatief zelfbeeld
Bij faalangst speelt de angst om niet gewaardeerd te worden bijna altijd een grote rol. Je denkt bijvoorbeeld dat je niet bijzonder genoeg bent om door anderen te worden gezien. Of om liefde te ontvangen en erbij te horen. Of om iets te bereiken.
Heb je een negatief zelfbeeld en gaat er iets verkeerd? Dan is de kans groot dat je in een volgende, vergelijkbare situatie nog onzekerder wordt. Terwijl iedereen fouten maakt.

Hoge (ervaren) druk van buitenaf
In onze samenleving draait veel om presteren. Veel mensen ervaren de druk om altijd de beste versie van zichzelf te moeten zijn: op hun werk en in sociale relaties. Ze zijn bang nooit goed genoeg te zijn.
Dat gevoel kun je ook krijgen door je opvoeding. Bijvoorbeeld als je ouders steeds hamerden op goede cijfers halen. Of wanneer je ouders als voorbeeld hebben gediend door hoge eisen te stellen aan zichzelf. Veel volwassenen met faalangst hadden die angst ook al als kind.

Nare gebeurtenis of psychische klachten
Soms word je faalangstig na een nare gebeurtenis. Denk aan rouw of een trauma. Of het hangt samen met een psychische aandoening, zoals een angststoornis, depressie of verslaving.

Hoe beïnvloedt het mijn dagelijkse leven?

De gevolgen van faalangst zijn dat je negatieve zelfbeeld nog negatiever wordt en dat je sociale situaties vermijdt. Dit komt omdat je geneigd bent om vooral de negatieve eigenschappen van jezelf te zien. Positieve eigenschappen bagatelliseer je of schrijf je toe aan externe factoren.

Steeds negatiever zelfbeeld
Haal ik te snel adem? Zweet ik? Trilt m’n stem? Als je faalangst hebt, let je erg op dit soort signalen van je lichaam. Daardoor ben je minder bezig met je doel en word je steeds zenuwachtiger. Dat maakt de kans op falen groter, wat voor jou weer bevestigt: ik ben niets waard. Zo kom je in een negatieve spiraal terecht.

Sociale situaties vermijden
Door je faalangst vermijd je vaak bewust of onbewust bepaalde sociale situaties: privé en op je werk. Dat worden er steeds meer. Vermijd je (bijna) alle sociale situaties waarin je ook maar een beetje het gevoel hebt te moeten presteren? Dan heb je een sociale fobie.

Wat kan ik zelf doen tegen faalangst?

Deze vier tips helpen je om van je faalangst af te komen:

1. Praat tegen jezelf zoals je tegen je vrienden praat en deel je angst
   Hoe praat je tegen jezelf als je bang bent? Alleen maar kritisch? Probeer dan eens om jezelf advies te geven, zoals je dat ook bij vrienden zou doen. Warmte en begrip (zelfcompassie) helpen je om je angsten te bedwingen. Dat is ook zo als je met anderen praat over hoe je je voelt.
2. Bedenk: fouten maken je sterker, en wat ging er goed?
   Welke dingen kun je wél en hoe heb je ze geleerd? Kon je alles in een keer goed? Nee! Dus ben je bang voor een situatie, probeer het dan als een experiment te zien. Zie fouten als kansen om te leren, niet als het einde. Kijk vooral ook naar wat er al wel goed gaat.
3. Maak tijd voor plezier en ontspanning
   Probeer weer plezier te vinden in de dingen die je doet en zorg voor voldoende rustmomenten. Dan wordt je faalangst vanzelf minder.
4. Zoek hulp
   Blijf niet te lang rondlopen met je klachten: dan worden ze alleen maar erger. Heb je bijvoorbeeld last van uitstelgedrag? Misschien kan iemand je helpen om een haalbare planning te maken.

Welke behandeling is er voor faalangst?

Er zijn verschillende soorten faalangst therapie. Heb je alleen faalangst in sommige situaties? Dan kan een faalangsttraining helpen. Ben je faalangstig in veel situaties? Dan kan het helpen om met een psycholoog over je faalangst te praten.

Veelgebruikte behandelingen zijn Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) en Cognitieve gedragstherapie (CGT). Doel van EMDR is om bepaalde negatieve ervaringen als meer neutraal te ervaren. Met CGT leer je niet-werkende gedachten te onderzoeken en uit te dagen. Ook leer je ademhalingsoefeningen om niet overspoeld te raken door angst. De psychologen van iPractice bieden deze vormen van behandeling voor faalangst bij volwassenen.