Slecht slapen

Wat verstaan we onder slapeloosheid?

Als je last hebt van slapeloosheid, ook wel ‘insomnie‘ genoemd, slaap je aanhoudend slecht. Je nachten of dagen worden verstoord doordat je wakker ligt op momenten dat je eigenlijk wilt slapen. Een keer slecht slapen is niet gelijk een ramp. Merk je dat voor langdurige periode je niet kan slapen, dan noemen we dit slapeloosheid. 

Als je slecht slaapt, kan dit verschillende vormen aannemen. Je kan jezelf in een of meerdere van de onderstaande situaties herkennen wanneer je slaapklachten vertoont:

• je bent overdag vaak moe;
• je slaapt op ongewone tijdstippen. Op willekeurige momenten wil je het liefst slapen;
• je hebt moeite met inslapen. Je valt moeilijk in slaap wanneer je naar bed gaat;
• je vertoont ongewoon gedrag tijdens het slapen;
• je kan niet doorslapen.’s Nachts wordt je steeds wakker en kan dan niet meer verder slapen;
• je wordt te vaak of te vroeg wakker;
• je slaapt onrustig.

Bij kinderen:

• er is weerstand tegen slapen op bedtijd;
• er is moeite met slapen zonder hulp van een verzorger.

Hoe weet ik wat een gezond slaapritme is?

Voor een ‘normaal slaapritme’ helpt het om altijd hetzelfde slaap-waakritme aan te houden. Het kan echt geen kwaad als je een nacht hebt doorgehaald. Of een avond ‘plafonddienst’ hebt. Maar chronisch slaapgebrek leidt tot meerdere (gezondheids)problemen. 

Zo bepaal je wat een goede nachtrust is:

• Hoeveel uur je slaapt per nacht. Je slaapt gemiddeld zo’n 6 tot 10 uur per nacht. Hoeveel precies varieert van persoon tot persoon. 
• Hoe lang het duurt voordat je inslaapt: De meeste mensen vallen ongeveer twintig minuten nadat hun hoofd het kussen heeft geraakt, in slaap. 
• Hoeveel je wakker ligt: Het is normaal om soms (kort) wakker te worden tijdens je slaap. Vooral ‘s ochtends vroeg. 
• De hoeveelheid slechte nachten: Als je af en toe slecht slaapt, heeft dit geen effect op je ritme.
• Je leeftijd: Afhankelijk van je leeftijd heb je meer of minder behoefte aan slaap. Ook slaap je minder diep naarmate je ouder wordt. 

Waarom kan ik niet slapen?

De oorzaken van slecht slapen verschillen per persoon, al zijn de redenen wel onder te verdelen in vier categorieën. Hieronder lichten we de vier verschillende oorzaken van slapeloosheid toe.

1. Psychische klachten

Mentale klachten leiden vaak tot een slechtere nachtrust. Denk aan:

• Stress
  Stress zorgt ervoor dat je moeilijker in slaap valt. Ervaar je overdag te veel stress? Dan hebben je hoofd en lichaam ‘s avonds onvoldoende tijd om in de ruststand te komen. Je herkent dit aan een opgejaagd gevoel als je in bed gaat liggen. Het voelt alsof je te veel ‘aan’ staat. 

• Piekeren
  Piekeren zorgt voor spanning waardoor je de slaap niet vat. Piekeren doen we met name ’s avonds in bed omdat we dan allen zijn met onze gedachten. Er ligt hier ook een vicieuze cirkel op de loer: je maakt je zorgen om iets, dus je begint te piekeren. Hierdoor voel je je gehaast en ongerust en wil je het liefst meteen een oplossing. Dit gehaaste gevoel bevordert je slaap niet.

• Angst
  Angst maakt dat je veel spanning ervaart. En als je in bed ligt, valt de afleiding van overdag weg. Je angsten krijgen alle ruimte om rond te spoken in je hoofd. Het gevolg: in slaap vallen is moeilijk en je slaapt slecht. Bovendien word je regelmatig wakker ’s nachts.

• Depressie.
  Ook met een depressie is in slaap vallen moeilijker en word je vaak wakker ’s nachts. Sombere gedachten spoken door je hoofd waardoor je niet in slaap kunt komen. En omdat je niet in slaap komt, loop je een hoger risico op terugval in depressieve gedachten. Dit zorgt voor een vicieuze cirkel. 

2. Lichamelijke klachten

Hoesten, jeuk, pijn of brandend maagzuur: het zijn allemaal klachten die je nachtrust niet ten goede komen. Ook rusteloze benen (Restless Leg Syndrome) of Vertraagde Slaapfasesyndroom (DSPS) zijn bekende klachten. Ook hormonale kwalen zoals de overgang en PMS (Premenstrueel Syndroom) verstoren je slaap.

3. Slaapstoornissen

Slaapstoornissen is een groep van verschillende aandoeningen waarbij je vrijwel elke nacht niet goed slapen of overdag altijd moe bent. Voorbeelden zijn:

• Slaapapneu: je kunt overdag zomaar in slaap vallen en ‘s nachts snurk je hard. 
• Narcolepsie: Een aandoening waarbij je overdag zomaar in slaap valt tijdens het doen van een, meestal, rustige activiteit. Narcolepsie gaat ook gepaard met vaak wakker worden in de nacht.
  
• Restless Leg Syndrome: de onhoudbare drang om de benen te bewegen;
• Verstoorde biologische klok: bijvoorbeeld bij het vertraagde slaapfasesyndroom, waarbij je pas heel laat ’s nachts in slaap valt en moeite hebt met op een normale (sociaal wenselijke) tijd op te staan.

⮕ Lees meer over welke slaapstoornissen er zijn

4. Leefstijl

Ook je levensstijl beïnvloedt je slaap. Het bewuster worden van je gedrag en omgeving bevordert je slaapkwaliteit. Bijvoorbeeld, slapen op regelmatige tijden of slapen in een donkere kamer zijn gedrags- en omgevingsfactoren die een goede nachtrust bevorderen. 

Wat doet slapeloosheid met me?

Bij slapeloosheid is een of meerdere klachten van toepassing. 

• Je hebt minder energie overdag;
• Je hebt een verlaagde concentratie;
• Je hebt verminderde motivatie;
• Je bent vergeetachtig;
• Je hebt vaker een slecht humeur;
• Je hebt last van stemmingswisselingen;
• Je hebt soms last van hyperactiviteit, agressiviteit of woedeaanvallen;
• Je maakt sneller fouten;
• Je bent sneller ontevreden.

Mogelijke gevolgen van slapeloosheid op de lange termijn

Je hebt meer kans op:

• Depressie;
• Overgewicht;
• Verminderde weerstand;
• Dementie;
• Hart- en vaatziekten.

Gevolgen voor kinderen

Kinderen kunnen problemen ondervinden:

• in hun groei en ontwikkeling;
• met concentreren op school;
• door hoofdpijn of buikpijn;
• door onrust in het gezin.

Wat kan ik doen bij slecht slapen?

• Probeer deze adviezen om ervoor te zorgen dat je beter slaapt.
• Blijven slaapklachten aanhouden? Dan kan het dat je chronische mentale of fysieke klachten ervaart. Praat in eerste instantie met je huisarts. Een arts kan je vragen stellen om je situatie beter te begrijpen en tests laten doen om te bepalen of de diagnose slapeloosheid terecht is. De kenmerken van slapeloosheid kunnen overlappen met symptomen van andere slaapstoornissen.