Negatief zelfbeeld

Wat is een negatief zelfbeeld?

Een negatief zelfbeeld is een vaste negatieve overtuiging over jezelf die tot uiting komt in je denken, in je gevoel en in je gedrag. Aan dit negatieve beeld van jezelf liggen vaak vervelende ervaringen uit het verleden ten grondslag.

Gaf je ooit een presentatie waar je minder goed uit de verf kwam? Of kreeg je vervelende opmerkingen over je kleding? Dan kan je hoofd die negatieve opmerkingen als ‘waar’ bestempelen waardoor je er zelf ook in gaat geloven en ze steeds gaat herhalen in je gedachten waardoor ze steeds geloofwaardiger worden. Maar: dat zijn ze gelukkig niet.

Heb je veel negatieve gedachten over jezelf gevormd, dan leidt dat onbewust tot een negatief zelfbeeld. Maar stel je daar nu heel bewust positieve gedachten tegenover, dan ontwikkel je een positiever zelfbeeld.

Hoe herken je een negatief zelfbeeld?

De invloed van een negatief zelfbeeld merk je op alle vlakken, waaronder bijvoorbeeld sociaal én professioneel vlak. Zelfvertrouwen (of een gebrek daaraan) heeft namelijk invloed op veel van wat je doet. Bij een negatief zelfbeeld denk je al snel dat je dingen niet goed doet, of dat je andere mensen in de weg staat. Het is een negatieve bril waardoor je naar jezelf kijkt. Je vindt het moeilijk om op jezelf te vertrouwen, uitdagingen aan te gaan en keuzes te maken. Dit heeft tot gevolg dat je:

• moeilijk (kleine) beslissingen maakt;
• lastig een relatie aangaat;
• veel piekert;
• het eng vindt om in het het middelpunt te staan (bijvoorbeeld bij een presentatie);
• moeite hebt met grenzen aangeven;
• jezelf constant vergelijkt met anderen;
• (zeer) gevoelig bent voor kritiek;
• moeite hebt met het bedenken van positieve eigenschappen van jezelf;
• je zwakke punten zwaarder weegt en je eigen succeservaringen naar beneden haalt of toeschrijft aan een ander of aan geluk. 

Hoe ontstaat een negatief zelfbeeld?

Een negatief zelfbeeld ontwikkelt zich niet vanzelf. Het ontstaat naar aanleiding van ervaringen waarbij je negatieve gedachten over je uiterlijk of gedrag had. Een negatief zelfbeeld ontwikkel je ook niet opeens: er gaat vaak een langere periode aan vooraf. Ook aanleg speelt een rol. Er is dan ook zelden een specifieke oorzaak aan te wijzen. Het ontstaat op jongere of oudere leeftijd, bijvoorbeeld door:

• nare ervaringen in (intieme) relaties;
• gebrek aan veiligheid, waardering en verbondenheid in je jeugd;
• zeer kritische ouders en/of verzorgers;
• weinig waardering krijgen;
• nare of traumatische ervaringen als gepest worden of je als kind een ‘buitenbeentje’ voelen.

Wat zijn de gevolgen van een negatief zelfbeeld?

Om van een negatief zelfbeeld af te komen, moet je aan de slag. Zolang je niets doet om je onzekerheid te overwinnen en meer op jezelf te vertrouwen, bevestigen nieuwe vervelende ervaringen het negatieve zelfbeeld steeds opnieuw – en versterken het op die manier. Dit leidt tot psychische problemen zoals:  

• faalangst;
• sociale angst;
• eetstoornissen;
• somberheid;
• depressie.

Een vicieuze cirkel

De invloed van een negatief zelfbeeld neemt toe naarmate je ouder wordt. Keuzes die je als kind maakte, hadden maar weinig invloed op het verloop van je leven. Dat is op latere leeftijd anders. Wanneer je zelfvertrouwen laag is, maak je keuzes die niet in jouw voordeel zijn. Je vermijdt kansen, omdat je niet in je eigen capaciteiten gelooft. Je gaat nieuwe vriendschappen of een nieuwe baan niet aan. Deze vicieuze cirkel staat je persoonlijke ontwikkeling in de weg, waardoor je naarmate de jaren passeren minder nieuwe ervaringen opdoet.

Negatief zelfbeeld verbeteren – wat kan ik zelf doen?

Een negatief zelfbeeld kun je overwinnen. Dit doe je door aan je zelfvertrouwen te werken. Met meer zelfvertrouwen ben je minder snel geneigd om negatieve gedachten over jezelf te ‘maken’. Zó doe je dat:

1. Zeg vaker ja op dingen
   Vooral op dingen waar je normaal nee op zegt, omdat je je er eigenlijk te onzeker over voelt.
2. Vraag welke positieve eigenschappen bij jou horen
   Aan een goede vriend(in) bijvoorbeeld, of een familielid.
3. Houd een logboek bij
   Probeer twee weken bij te houden wat er goed is gegaan en hoe jij je toen voelde.
4. Noteer je gedachten
   Schrijf alle negatieve gedachten die je over jezelf hebt op en bedenk of deze negatieve gedachten helpend zijn en jouw aandacht écht waard zijn. Zo niet, verleg je aandacht naar iets anders ter afleiding.
5. Bedenk wat meer zelfvertrouwen je zal opleveren
   Schrijf de voordelen van meer zelfvertrouwen op en wat er door het vergroten van je zelfvertrouwen zou veranderen.