Agorafobie

Wat is agorafobie?

Agorafobie is een angststoornis. Het wordt ook wel pleinvrees of straatvrees genoemd. Als je last hebt van agorafobie ervaar je een overweldigende angst als je je op openbare plaatsen begeeft, zoals stadspleinen, drukke winkels of bussen en treinen.

Wat zijn kenmerken van agorafobie?

Agorafobie kenmerkt zich door de angst voor openbare plekken, met de daarbij behorende kenmerken van een angststoornis. Als jouw klachten 6 maanden of langer bestaan, spreken we van agorafobie.

Hoe weet ik of ik agorafobie heb?

Als je agorafobie hebt, dan ben je vaak al langer dan een half jaar bijna altijd bang voor ten minste twee van de volgende situaties:

• Reizen met de auto of openbaar vervoer (bus, trein, boot of het vliegtuig);
• Op een open plaats zijn, zoals een plein, parkeerplaats of brug;
• Op een afgesloten plaats zijn, zoals een winkel, theater, bioscoop of vergaderzaal;
• In de rij of een menigte staan, bijvoorbeeld een rij voor de kassa in de supermarkt of een menigte in het winkelcentrum;
• Alleen je huis verlaten. Je komt niet meer buiten of alleen samen met iemand anders.

Je bent bang voor deze situaties, omdat je denkt dat je niet kan ontsnappen of hulp kan inschakelen als dit nodig zou zijn.

Agorafobie gaat vaak gepaard met een gevoel van machteloosheid en het vermijden van bepaalde situaties.

Wat zijn symptomen van agorafobie?

Er is een onderscheid tussen algemene symptomen van agorafobie en de symptomen die je ervaart op het moment dat jij je angstig voelt.

Algemene symptomen van agorafobie, zijn:

• Angst om je op openbare plekken te begeven, of op plekken waar je moeilijk weg kunt;
• Je blijft graag thuis, op je vertrouwde plek.

Symptomen op het moment dat de angst opspeelt, zijn:

• De plek waar je je bevindt het liefst zo snel mogelijk willen verlaten;
• Het gevoel hebben de controle te verliezen;
• Een sterk gespannen gevoel;
• Een gevoel van machteloosheid;
• Lichamelijke sensaties, zoals druk op je borst, benauwdheid, kortademigheid en hartkloppingen.

Wat zijn de oorzaken van agorafobie?

Agorafobie heeft niet één aanwijsbare oorzaak. Er zijn meerdere factoren die aan het ontstaan van deze stoornis kunnen bijdragen, onder andere:

• Erfelijke aanleg: Op het moment dat één of beide ouders agorafobie heeft is de kans groter dat jij het ook krijgt.

• Paniekaanvallen: Een eerder meegemaakte paniekaanval op een openbare plek, kan een reden zijn dat je agorafobie ontwikkelt. Een paniekaanval is namelijk een intense ervaring, waarbij je bijvoorbeeld hartkloppingen krijgt, overmatig begint te zweten, duizelig wordt en het benauwd krijgt. Zo’n aanval heeft veel impact op je. Soms dusdanig veel, dat je bang wordt om opnieuw een paniekaanval te krijgen in een soortgelijke situatie. Het gevolg is dat je deze situatie of plaats in het vervolg vermijdt.

• Ingrijpende levensgebeurtenis: Dit kan zowel een negatieve gebeurtenis zijn (ziekte, sterfgeval, scheiding, verhuizing, ontslag) als een positieve gebeurtenis (geboorte kind, promotie).

Wat is het verschil tussen agorafobie en een paniekstoornis?

Met een paniekstoornis heb je regelmatig paniekaanvallen. Als gevolg daarvan probeer je situaties te vermijden waarin je misschien een paniekaanval krijgt. Het vermijden van dergelijke situaties wordt agorafobie genoemd.

Een paniekaanval is vervelend om mee te maken. Daarom vermijden de meeste mensen die daar last van hebben situaties waarin (ze denken dat) de paniekaanval makkelijk terugkomt. Die situaties zijn meestal plekken waar het heel druk is (supermarkt), of waar je niet makkelijk weg kunt (bioscoop, openbaar vervoer, lift). Agorafobie kan echter ook zonder paniek voorkomen, net als paniek zonder agorafobie kan voorkomen.

Wat zijn gevolgen van agorafobie?

Agorafobie kan flinke gevolgen hebben. Doordat je veel situaties vermijdt en de angst niet aan durft te gaan, kun je vereenzamen. Veel mensen met agorafobie blijven namelijk het liefst thuis en komen niet veel de deur uit. Dit vergroot ook de kans op een depressie. Je wereld wordt tenslotte steeds kleiner. Vermijdingsgedrag houdt de angst in stand. Uiteindelijk kan dit ook zorgen voor een hopeloos gevoel. 

Wat kun je zelf doen?

Wanneer je last hebt van agorafobie kun je jezelf helpen door uit te spreken hoe je je voelt. Bespreek wat er in je omgaat met iemand die je vertrouwt en/of zoek hulp bij een psycholoog. Agorafobie is over het algemeen goed te behandelen met onder andere cognitieve gedragstherapie (CGT).

Tips voor mijzelf – Ik heb agorafobie

Ervaar je zelf klachten? Er zijn een aantal dingen die je kunt proberen met of zonder hulp van een psycholoog:

1. Ga de angstige situatie aan, hoe moeilijk dit misschien ook is. Het vermijden van de situatie lijkt op de korte termijn de oplossing te zijn, op de lange termijn leidt dit tot negatieve gevolgen. 
2. Sta stil bij de situaties die je eng vindt. Maak er een lijstje van en nummer ze van ‘minst eng’ naar ‘meest eng’. Vraag jezelf vervolgens af wat maakt dat je deze situaties zo eng vindt. Wat is het ergste dat er kan gebeuren?
3. Leer ademhalingstechnieken die je kunt inzetten op het moment dat je angstig bent. Deze kunnen angst en paniekgevoelens verlichten op het moment dat ze de kop opsteken.
4. Luister podcasts of lees over agorafobie en verdiep je in de stoornis. Begrijpen hoe je angst werkt, kan geruststellend en ook motiverend zijn.

Tips voor mijn naasten – en mij

Tips voor een partner of naaste van iemand met agorafobie:

• Bied een luisterend oor, zodat de ander de mogelijkheid heeft om te praten over zijn of haar angsten en gevoelens.
• Probeer de persoon met agorafobie aan te sporen naar buiten te gaan en angstige situaties toch aan te gaan. Het is belangrijk dat je dit doet vanuit een stimulerende houding, niet dwingend.
• Probeer de gedachten van je naaste uit te dagen, door te vragen wat ervoor zorgt dat iemand zo bang is. Wat verwacht iemand? En wat is het ergste dat er kan gebeuren? Vraag ook wat jij kan doen, waardoor hij of zij toch de situatie aan durft te gaan.
• Stimuleer je naaste psychologische hulp in te schakelen op het moment dat de angst zodanig groot is, dat deze het dagelijks leven beïnvloedt.
• Ondersteun bij de behandeling door je naaste of partner met agorafobie te blijven aansporen tot oefening. Hoe vaker hij of zij zich namelijk blootstelt aan de angstige situatie, hoe meer de angst zal afnemen na verloop van tijd.

Agorafobie behandelen

Agorafobie is goed te behandelen met therapie.

• Cognitieve gedragstherapie (CGT) is de therapievorm die het meest wordt gebruikt. Deze behandeling richt zich op het onderzoeken en doorbreken van bepaalde negatieve denkpatronen en op het veranderen van gedrag.
• Exposure in vivo is zeer effectieve gedragstherapie die regelmatig wordt gebruikt bij agorafobie. Hierbij word je blootgesteld aan de situaties waarin jij angstig wordt, waardoor je de angst uitdaagt. Verder kunnen ontspanningsoefeningen helpen als je last hebt van agorafobie.

Het doel van een behandeling is dat je situaties die eerder te beangstigend voor je waren, niet meer hoeft te vermijden. Je leert omgaan met je angsten.